Urkers zijn eeuwen lang boeren geweest. Van de 16de eeuw – toen het eiland te klein geworden was voor alle boeren – kreeg de visserij de overhand en vier eeuwen lang is een groot deel van de bevolking visser in hart nieren. Vanaf de 20ste eeuw maken regelgeving, windmolens en internationale druk langzaam maar zeker een einde aan Urk als vissersplaats en evolueert Urk tot een internationaal centrum van visverwerking.
Vislood
Vissen doe je met netten. En netten dienen de grond te raken, aan de grond te blijven of tenminste verticaal in het water te hangen – anders vang je geen vis. Gewicht is belangrijk. Het is daarom niet verwonderlijk dat de bodem van het oude dorp bezaaid ligt met duizenden loodjes die bij het opstellen of aftakelen van staande netten verloren gaan en gingen. Grotere netten werden vroeger met netverzwaarders op en aan de zeebodem gehouden. Die werden op Urk vaak gemaakt van de talrijke zwerfstenen die in de Urker bodem volop en gratis voorkomen. Men zocht een geschikt exemplaar zonder scherpe hoeken, boorde er een gat in en/of maakte er een ijzeren beugel om (Afb. 1). En vissen maar…
Gevonden kanonskogels
Ten noorden van het Urkerbos, op het land van boer Geertsema, zijn naast netverzwaarders van zwerfstenen ook exemplaren aangetroffen die van kanonskogels gemaakt zijn (Afb 2). Uniek en heel bijzonder. Ze zijn door de vorm (rond) ideaal voor die functie en moeten haast wel door een Urker smit voor de vissers vervaardigd zijn. Maar beschikte men op Urk toen over zoveel (al dan niet overbodige) kanonskogels? Vreemd, want op de bult zelf zijn er tot nu toe maar een paar losse kogels gevonden.
De kogels zijn ouder dan ca. 1700, want toen werden ronde zware kogels in het oorlogsbedrijf vervangen door effectievere, lichtere met buskruit gevulde exemplaren. Maar ook jonger dan ca. 1590. Graaf Maurits van Nassau standaardiseerde toen de productie van kanonskogels tot vier gewichten (6, 12, 12 en 48 pond) en die treft boer Geertsema op zijn land aan.
Herkomst
Waarom en hoe al die kogels op Urk kwamen zal wel een raadsel blijven; een feit is en blijft echter dat hun tweede leven een vreedzaam en visnamig doel diende. Daar waar nu tulpen bloeien, werd ooit met kanonskogels gevist…
Boer Geertsema heeft met ‘Die Delff’ een wel heel treffende naam voor zijn boerderij gekozen want zijn kavel heeft eeuwenlang in de noordelijke vaargeul boven Urk gelegen. De naam ‘Die Delff’ lezen we voor het eerst in een akte uit 1407 en staat mogelijk voor de (al dan niet gedolven) scheiding van de toenmalige twee Urker deelgebieden (Pantaleon en Elten).
Foto’s
