Urks oudste familienamen
Door | Wanneer twee Urkers elkaar in de vreemde ontmoeten, klinkt steevast de vraag: Van wie bin jie er iene? Wie speurt naar zijn of haar derde of oudere geslacht komt al snel bij de Werkgroep Genealogie terecht. Genealoog Klaas Kramer (Heerenveen) zocht voor ons uit wat de oudste en unieke Urker familienamen zijn.
Lang niet al onze voorouders zijn op Urk geboren. Vanaf 1700 tot op heden gold nooit de absolute stelregel: Urk trouwt Urk. Tussen 1700 en 1800 waren weduw¬naars die een tweede huwelijk begeer¬den, niet erg bij de Urker schonen in trek. Ze zochten in de plaatsen rond de Zuiderzee (Oudemirdum, Blokzijl, Vollenhove, Durgerdam) naar een jonge vrouw of eerzame weduwe om een nieuw leven te beginnen. Cornelis de Vries raamt het aantal huwelijken van Urkers met niet-Urkers in de 18de eeuw op 23%. Er is dus geen Urker familie waar geen ‘vreemd’ bloed in zit. Om erachter te komen welke familienamen van 1711 tot op heden op Urk voorkomen moeten we pluizen in de notariële akten die vanaf 1570 door diverse notarissen in Enkhuizen zijn opgemaakt en de registers die door de predikanten en kosters op Urk zijn bijgehouden.1 In 1711 kreeg het Kerkje aan de Zee de jonge predikant Warnerus van Diepen. Hij begon met een rondgang door de gemeente en maakte in twee dagen tijd een lijst van alle belijdende leden. Nadien door de winterse koude alle de inwoners van 't Eijlant Urk op het Eijlant waren, soo hebbe ik Wernerus van Diepen, om een nette lijst van alle de leden van de Gemeente te maken, dienstig geoordeelt, zonder tijtversuim, nevens mijn ouderlingen huijsbesoekinge te doen en bij die gelegenheit de namen van alle de Lidmaten van dese Gemeente op te schrijven. Ingevolge van dese onse resolutie hebben wij den 9den en den 10den Februarii in het jaar van Christi geboorte 1711 huijsbesoekinge gedaan, en na beste wetenschap wegens het getal der jaren bevonden dese navolgende, als die Litmaten van Chisti Kerke zijn, ook tot het gebruijk des Heijligen Avontmaals genodigt. Op deze lijst staan 116 personen: 39 echtparen, 1 echtpaar waarvan alleen de man en 6 echtparen waarvan alleen de vrouw als belijdend lid wordt vermeld. In totaal bezocht Ds. van Diepen 46 echtparen en 31 ongehuwde leden. Hij legde ook een doop- en huwelijksregister aan en schreef voorin: Nadien het Gode behaagt heeft, aanstonds met het opregten van het verbond der genade een kerk op aarden te vergaderen en hiertoe de dienst der menschen te gebruyken, soo heeft het Zijn wijsheijt behaagt in 't begin van het jaar na Christi geboorte 1711 Wernerus van Diepen tot dit eijnde de kerkendiens op het Eylant Urk toe te vertrouwen; ingevolge van dese Goddelijke roepinge heeft de bovengenoemde' hemselven verpligt geagt tot wel wesen van de gemeente een Trouw- en Doopboek aan te vangen, waarvan het eerste aan deze kant en het laatste aan de ander kant van dit Boek een begin neemt." Tot aan zijn overlijden hield de jonge predikant de kerkelijke administratie bij. Zijn opvolgers hebben dit werk voort¬gezet en ons een schat van gegevens nagelaten, die in het Archief Flevoland in Lelystad worden bewaard.2
In 1711 waren er, op een enkele uitzondering na, nog geen officiële familienamen en het aantal gelijke doopnamen was groot. Jannen en Jannetjes, Klazen en Marretjes waren er bij de vleet. Dat bracht onvermijdelijk het gebruik van diverse onderscheidingen mee. Om te beginnen werd het patroniem, de naam van de vader, als onderscheid gebruikt, dus Jan Alberts, Gerrit Willems, etc. Was dat niet voldoende, dan werd het Kloas van Ab van Kloas, Marretjen van Jan van Pieter, etc. Soms werd ter onderscheiding een toevoeging aan de moedernaam (Jannentjes) ontleend, of diende het beroep (Bakker, de Boer, Brouwer, Kapitein, Snijder, Viss(c)her) of de plaats van herkomst (Van Dokkum, Van Urk, Kamper) voor het onderscheid.
In 1711 lezen we voor het eerst de naam Snoek; in 1714 Van den Berg; in 1730 Snijder; in 1747 De Vries en een jaar later de naam Bakker. In de tweede helft van de 18de eeuw neemt het aantal namen sterk toe: Kramer (Cremer), Mars, Nentjes, Molenaar, Romkes, Schouten, Pasterkamp, De Boer, Weerstand, Van Dokkum, Hakvoort, Koffeman en Van Urk.
Achternamen werden pas in 1811 - op last van Napoleon - verplicht.
De Werkgroep Genealogie Urk (onderdeel van de Vereniging Vrienden van Urk) deed uitgebreid onderzoek naar Urker families. Hieruit is gebleken dat de volgende familienamen vanaf ca. 1700 tot nu toe op Urk voorkomen:
Baarssen (Baarsen, Barends), Roos, De Jong, Jacobszoon, Willemszoon 3 , Bakker 4 , de Boer 5 , Brands, Van Dokkum, Kamper, Kapitein (Kaptein, Kaptijn), Koffeman, Kramer, Kroon, Loosman, Mars, Nentjes, Post, Romkes 6 , Snoek, Viss(ch)er 7 en Weerstand.
Naast 'algemene' namen zoals Bakker, De Boer, Kramer, Kapitein, Post, Snoek, Visser, bevat deze lijst ook een aantal 'typisch Urker familienamen' die elders niet voorkomen: Baarssen, Koffeman, Loosman, Nentjes en Weerstand, Alle personen met deze familienamen hebben dus dezelfde Urker stamvader/-moeder.
Alle overige families hebben zich later op Urk gevestigd.
