Wie ooit dacht dat Urk een onbedreigde keileembult was die het geweld van de Zuiderzee moeiteloos wist te trotseren, komt bedrogen uit na het lezen van de nieuwe Urcker Kroniek van Stichting Urker Uitgaven.
Auteur Lub Post gaf bij de presentatie van het nieuwe nummer aan dat Urk al half in de achttiende eeuw onbewoonbaar zou zijn geweest. Het steile klif van Urk was niet breder dan ruim vierhonderd meter en liep over die breedte af van negen meter hoog tot zeeniveau. Keileem, dat in de zomer keihard was, smolt als het ware na contact met de golven en spoelde weg als zand. Jaarlijks ging zo gemiddeld twee meter van het hoge deel verloren. Het lage deel van het eiland stond een paar keer per jaar onder water en was alleen geschikt als weiland. Bij stormvloeden steeg het water vaak tot boven de twee meter, met een recordhoogte van 2,63 meter in het jaar 1825.
De Urcker Kroniek is te lezen op www.urkeruitgaven.nl. Het videoverslag kan hier worden bekeken.
Zeewering
Het belang van Urk voor de navigatie op de Zuiderzee – toen het belangrijkste handelscentrum van de wereld – zorgde ervoor dat Amsterdam en de Pilotage zich vanaf 1661 gingen bezighouden met het behoud van Urk. Eerst door gebruik te maken van de stenen die volop rond Urk aanwezig waren, achtergebleven uit weggespoeld keileem.
Tiemen Roos heeft zich in 2003 met succes ingespannen om die zeewering te behouden, waardoor de zwerfstenen zijn opgenomen in de nieuwe steenglooiing. De stenen bleken bij lange na niet in staat om het keileemklif tegen het geweld van de zee te beschermen. Maar zonder Urk was een veilige scheepvaart op de Zuiderzee niet mogelijk en het eiland moest bewoond blijven om schepen in geval van nood hulp te bieden. Vanaf 1668 werd daarom begonnen met de aanleg van een palenscherm. Eerst bij het hoge klif en in de loop der tijd werd het steeds verder uitgebreid. Aangetast door paalworm en beukende golven, moest het steeds vernieuwd worden en verder worden versterkt. Omgerekend in hedendaagse waarde heeft het honderden miljoenen euro’s gekost. Maar de strijd is gewonnen.
Waar al meer dan 1000 jaren…
Roelof Tiede Oost vertelde in zijn lezing hoe zijn familie in de negentiende eeuw meeverhuisde met de scheepswerf uit Kuinre naar die bescherkeileembult. Oost droeg bij aan de bescherming van het Oude Dorp en de hele zeewering om Urk. Roelof Tiede Oost onderstreepte het belang van de keileembult door de archeologische vondsten die hier gedaan worden.
Iets wat Henk Kapitein alleen maar kon bevestigen. De opgravingen rondom de oude schuur van Hagedoorn in Wijk 5 worden steeds interessanter. ,,De hoeveelheden aardewerk, pijpenkoppen en dure flessen wijn doen vermoeden dat hier ooit een herberg heeft gestaan. Stenen en botfragmenten wijzen echter op bewoning van waarschijnlijk wel meer dan duizend jaar geleden. Iedere vondst roept eigenlijk weer nieuwe vragen op, die wellicht in de toekomst beantwoord gaan worden”, vertelde Henk Kapitein.
Wie antwoorden zoekt op de meer recente geschiedenis van Urk kan nu ook de Urker Courant onderzoe en die online staat op de site van het Flevolands Archief. Een mooi project dat tot stand is gebracht in samenwerking met Vrienden van Urk, Urker Uitgaven/Erfgoed Urk en Documentatiecentrum Urk. Volgens Jacqueline Deknatel van het Flevolands Archief zal er in de toekomst steeds meer Urker geschiedenis van Urk online komen.
Historische wandeling
‘s Middags was er een historische wandeling en was het lekker druk in galerie Plein 1890, ‘t Kunstige Vissers Ussien en in de Schuur van Hagedoorn. In de galerie legde Stieneke Oeverbeek uit dat het plein zo heet vanwege de fantastische ansjovisvangsten in 1890, die Urk voor een tijdje welvaart gaf. Mensen konden meewerken aan een kunstinstallatie door een wens voor de Urker cultuur aan een ansjovisnet te bevestigen. In ’t Kunstige Ussien was een schuilkelder te zien, waar twee jongens zich in de oorlog verstopten. In the Timmerschuur vertelden Jelle en Henk Kapitein over de bijzondere geschiedenis van dit pand en gebied, en lieten enkele bodemschatten zien. In totaal namen ruim 130 mensen deel aan de historische wandeling. Al met al een mooie, zonovergoten dag, die bijdroeg aan het historisch besef op Urk.
