Essays

Jan Visscher (1855-1938) was een eenvoudige en arme Urker visser, net als de meeste andere bewoners van het geïsoleerde eiland. Hij onderscheidde zich echter van alle andere Urkers door de kunstzinnige knipsels die hij gedurende zijn hele leven maakte en werd daardoor Jan de Knipper genoemd.

Eeuwenlang stond Urk bekend om de armoede die er heerste. Met name in de negentiende eeuw stonden de landelijke kranten vol van oproepen om liefdadigheid aan de arme vissers te verlenen. Verbazing alom toen er opeens schatvondsten gedaan werden in de Urker keileem. Gouden munten nog wel. Waar kwamen die toch vandaan?

Het is 17 april 1944 eind van de dag. De zon gaat langzaam onder en op de slikhoogte staat het zwart van de mensen die verwachtingsvol turen over de dijk richting Lemmer. In de verte naderen vier stipjes. Zijn het de Canadese bevrijders? Wellicht is er teleurstelling geweest toen bleek dat het vier Urker jongemannen waren die na vele ontberingen en gevaren terugkeerden uit Duitsland.

Gepensioneerd landmeter Anne Post verhaalt in de nieuwe Urcker Kroniek over het territorium Urck, een groot gebied waar landbouw in belangrijke mate bijdroeg aan de voedselvoorziening in de regio. Zo belangrijk, en ook strategisch gelegen, dat de strijd om het bezit van het territorium Urck eeuwenlang voortwoekerde.

De weersverwachtingen van het KNMI deden niet bevroeden dat zich in de nacht van 6 op 7 oktober drama’s zouden afspelen op de Noordzee. Alleen al elf vissers Nederlandse vissers verdronken. Met uitzondering van de schipper bleef de bemanning van de UK 60 op wonderbaarlijke wijze behouden. Een belevenis die voor altijd in het leven is gegrift van de betrokkenen.

Urk staat bekend als een calvinistisch bolwerk. Een wat afgelegen uitloper van de Biblebelt, die zich kenmerkt door het grote aantal bevindelijk gereformeerden. Bijzonder, want Urk ging met veel tegenzin en rijkelijk laat over tot het protestantisme. Dr. Henk Florijn beschrijft in Urcker Kronieken, de digitale uitgave van Stichting Urker Uitgaven, hoe de Afscheiding en de komst van Pier Schaap, zorgden voor een religieuze verschuiving en opleving op het eiland.

Urk werd 1948 via de weg voor ieder bereikbaar. Een logisch gevolg was dat buitenstaanders zich sneller en makkelijk dan voorheen op Urk vestigden. Ze vulden functies en diensten in die autochtone Urkers zelf niet aankonden. Hoe ging het Urk van de 50-60er jaren van de vorige eeuw, waarvan de volwassen bevolking het oude eiland nog ervaren had, binnen een sterk veranderende leefwereld met deze nieuwe aanwas om?

Ooit een van de meest noodlijdende gemeenten van ons land, maar heden ten dage is Urk de meest vrijgevende gemeente van ons land. Dit nummer van Urcker Kronieken beschrijft de rol die de Urker elite had in tijden dat nog volop een beroep werd gedaan op de edelmoedige goedgeefsheid van weldoende landgenoten.

In de nieuwe uitgave van de Urcker Kronieken wordt de kerkgeschiedenis van Urk en de Noordoostpolder uitgediept. Nieuwe en interessante feiten worden aan de rijke Urker kerkgeschiedenis toegevoegd.

Na 1940 zal Urk een voormalig eiland zonder toekomst worden. Het wordt, weggestopt achter een dichte bomenrij, aan zijn lot overgelaten om langzaam dood te bloeden. Er moet koste wat kost voorkomen worden dat de Urkers met hun tbc, inteelt, vermeende achterlijkheid en gebrek aan ondernemingszin de zorgvuldig gecreëerde poldersamenleving negatief beïnvloeden. In het nieuwe nummer van Urcker Kronieken van de Stichting Urker Uitgaven wordt het hele proces van uitsluiting uitgebreid beschreven.

De pokken teisterden eeuwenlang de wereldbevolking. Het was in de achttiende eeuw veruit de gevaarlijkste ziekte, die bij een uitbraak vele tienduizenden doden per dag eiste. Ook op het eiland Urk heeft deze ‘engel des doods’ vele tientallen dodelijke slachtoffers geëist. Dankzij de niet aflatende inzet van heelmeester Leendert Hoefnagel, die honderden Urkers vaccineerde in het begin van de negentiende eeuw, bleven veel Urkers voor de dood bespaard. In het digitale magazine ‘Urcker Kronieken’ van de Stichting Urker Uitgaven wordt door Fedde Jan Groot dieper ingegaan op het werk en leven van deze eerste Urker ‘dokter’ die meer dan dertig jaar op het eiland woonde en van wie alle Urker Hoefnagels afstammen.