Bijna zestig jaar verstofte het aandenken op de zolder van het voormalig gemeentehuis. Sinds kort is het weer te bewonderen: de gedenksteen die de gemeente Elten in 1968 aan Urk schonk. Wat is het verhaal achter deze bijzondere steen?
Daarvoor moeten we terug naar 1967. In de aanloop naar ‘1000 jaar Urk’ zoeken onderwijzer Tromp de Vries en dorpshistoricus Albert van Urk naar tastbare herinneringen aan het prille begin. Dat dateert van 968, toen Keizer Otto I een deel van Urk aan de Benedictijnerabdij Sint Vitus in Elten schonk. Deze abdij was een stift, een klooster voor adellijke jonkvrouwen met vergaande ‘hoog-heerlijke’ rechten.
De Vries en Van Urk komen er al snel achter dat het stift grotendeels is verdwenen. In 1832 werden de abdijgebouwen verkocht. Maar de voormalige Stiftskerk en drie andere gebouwen blijken de tand des tijds te hebben doorleefd. Sterker nog, op 2 september 1967 zal de in de Tweede Wereldoorlog gehavende kerk opnieuw worden ingewijd en haar 1000-jarig bestaan worden gevierd.
Het tweetal gooit een balletje op bij het Urker gemeentebestuur. Al snel ligt er een plan op tafel: een officiële delegatie zal samen met Visserskoor Crescendo de herdenking bijwonen.
Kalvinistische Bibel
Op 2 september wordt de Urker delegatie warm ontvangen door de Eltense burgemeester Walter Hövelmann. Tijdens de middagviering in de St. Vituskerk zitten de Urkers met de neus vooraan, direct achter de kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders. Burgemeester Klaas Bossenbroek is niet met lege handen gekomen. “We willen de Stiftskerk het beste dat Urk kent overhandigen: een bijbel,” zegt hij als hij een ‘kalvinistische Bibel’, een Statenbijbel, aan de bisschop van Münster, Dr. Höffner, overhandigt. Bossenbroek benadrukt ook dat grenscontacten ‘het hart moeten aanspreken en bewegen’ en dat wereldvrede alleen tot stand komt door God lief te hebben boven alles.
De bisschop benadrukt op zijn beurt het ‘gemeinsamen Christusglauben’ van calvinisten en katholieken. De nadruk op vrede past bij het feit dat Elten nog maar enkele jaren opnieuw Duits grondgebied is. Na de oorlog werd het dorp tijdelijk bij Nederland gevoegd, als compensatie voor geleden oorlogsschade.
De bijdrage van mannenkoor Crescendo wordt zeer op prijs gesteld. Philips legt het optreden vast op een langspeelplaat, waarop ook de kerkklokken, het Ettens Mannenkoor, de Ulftse Nachtegalen en de gesproken geschiedenis van de St. Vitus kunnen worden beluisterd.
Diezelfde week blikt burgemeester Bossenbroek in Het Urkerland terug op de bijzondere dag. Hij waardeerde de warme ontvangst, maar de wijding van het altaar kon hem niet bekoren: “Door allerlei cultische handelingen werd het altaar een sacraal symbool. Het is verdrietig dat onze roomse vrienden in dit opzicht zo geheel anders denken dan wij.”
Zandstenen gedenksteen
Een jaar later viert Urk haar duizendjarig bestaan en is het de beurt aan de Duitsers. Op 25 mei 1968 ontvangt Bossenbroek een twaalfkoppige delegatie uit Elten. Het Urkerland meldt dat de groep, inclusief burgemeester en pastoor, in Schokkerhaven aan boord gaat van de UK 30. De pastoor gaat eerst op eigen houtje op onderzoek uit en moet uiteindelijk per politieboot worden opgehaald.
Op het gemeentehuis overhandigt de Eltense delegatie haar cadeau: een zandstenen gedenksteen met daarop de contouren van de Eltense kerk, de jaartallen 967 en 968, en links en rechts de opschriften ‘St. Vitus Elten’ en ‘Gemeente Urk’, beide al ‘1000 Jahre’ oud. De steen is gemaakt in een Arnhems atelier. Het bijzondere aandenken krijgt een plek in de muur van het gemeentehuis, is het plan.
Maar de steen wordt vergeten. Pas in 2025 komen vrijwilligers -em tegen op de zolder van het voormalig gemeentehuis, nu Museum Urk. Zij stoffen hem af en plaatsten de gedenksteen buiten, naast de ingang.
Zo’n waardevol aandenken verdient toch echt meer aandacht. De steen symboliseert Urks eeuwenoude band met Stift Elten en het Heilige Roomse Rijk. Pas in 1805 verbreekt Napoleon deze bijzondere band. Zo’n steen verdient een ereplekje, met infobordje of QR code!
Bronnen:
Archief Christelijk Urker Visserskoor Crescendo
Het Urkerland, diverse uitgaven 1967 en 1968
